Article number: eKTN.01.2024

Tổng hợp: Nguyễn Hữu Hoàng

Khi gặp thời tiết ẩm ướt, vườn rau hoặc cây cảnh có thể xuất hiện sên hoặc ốc sên (có vỏ ốc). Trước khi bắt đầu kiểm soát sên trong vườn, cần lưu ý có rất nhiều loại sên và ốc sên trong tự nhiên và chỉ nên kiểm soát khi chúng gây thiệt hại cho cây trồng ở quy mô lớn. Các loài sên thường gây hại cho cây cảnh bao gồm: sên vườn xám, Deroceras reticulatum (trước đây là Agriolimax reticulatus); sên có vằn, Lehmannia poirieri; sên vườn ba vằn, L. valentiana; sên nâu, Limacus flavus; và sên nhà kính, Milax gagates.

Thức ăn chính của sên là xác thực vật gần mặt đất, lá đang mục nát và các loại mô thực vật mềm. Trong môi trường ít thức ăn tự nhiên và thiếu thiên địch, sên sẽ ăn các loại cây trồng và hoa màu. Sên tìm kiếm ăn vào buổi tối và những ngày âm u, do đó chúng định hướng nguồn thức ăn chủ yếu dựa trên tín hiệu hoá học từ lá cây hoai mục. Dưới đây là một số phương pháp phổ biến để kiểm soát sên và ốc sên:

Thiên địch

Tuyến trùng Phasmarhabditis hermaphrodite diệt sên khá hiệu quả nhưng chi phí cao. Trong mô hình canh tác hữu cơ, chim, ếch, cóc, bọ cánh cứng, vịt và một số loài gà cũng thích ăn sên. Xới đất hoặc thả rông gia cầm trong vườn có thể làm giảm mật độ sên nhưng cũng có thể gián tiếp ảnh hưởng đến cây trồng.

Đồng (dây đồng, băng keo đồng, đồng lá)

Một số loại rào cản có thể ngăn ốc sên và sên khỏi các luống cây trong đó có các tấm đồng và lưới đồng. Đồng có hiệu quả vì kim loại này phản ứng điện hoá với chất nhầy của sên và làm chúng bị sốc điện. Đồng bị hoà tan cũng được hấp thu và có khả năng gây độc cho sên. Hiệu quả của các cuộn dây đồng phụ thuộc vào loài sên.

Tảo cát (Diatomaceous earth)

Tảo cát là một vật liệu tự nhiên được sử dụng cho nông nghiệp hữu cơ và có nhiều lợi ích cho cây trồng, động vật và con người. Tảo cát được dùng như một biện pháp kiểm soát sâu bệnh trong đất, các cạnh sắc nhọn của vi tảo có thể cắt và rơi vào các khớp nối trên cơ thể nhiều loại côn trùng. Lưu ý đeo khẩu trang khi sử dụng. Chỉ cần rắc lên cây hoặc đất sau khi mưa hoặc thời điểm có độ ẩm cao. 

Bẫy bia

Sên và ốc sên có xu hướng tìm đến chỗ có thực vật đang phân huỷ. Chúng bị hấp dẫn bởi mùi bia, hèm, men rượu, cám lên men hoặc các loại rau dễ thối như rau salad. Nhờ đặc tính này mà có thể đặt các tô, đĩa ngang mặt đất rồi rót bia vào để dẫn dụ, bẫy ốc sên. Một vài giọt thuốc diệt cỏ nhóm Carbamate có thể được nhỏ vào bẫy để diệt tại chỗ đối với những khu vực có mật độ sên lớn. Nếu không có bia, có thể dùng salad và một số loại rau để bẫy sên.

Thảo mộc

Sên có xu hướng tránh một số loại cây lá cứng và có tinh dầu như Lavender, tỏi. Việc xịt tỏi, tinh dầu, cà phê giúp tránh một số sâu bọ. Các nghiên cứu cho thấy dù ốc sên thường không ăn các loại cây này nhưng hiệu quả bảo vệ của dịch chiết tỏi, cà phê, bã cà phê đối với hoa màu là thấp.

Thuốc hoá học

Bẫy và các biện pháp hữu cơ có tính ngăn chặn và thường không cho hiệu quả tuyệt đối, đặc biệt là tại các khu vực có mật độ sên lớn hoặc thời gian canh tác kéo dài. Các thuốc chống côn trùng nhóm Carbamate như Methiocarb, Carbaryl; Saponin, hoặc thuốc có chất diệt ốc như Metaldehyde, sắt phosphate, spinosad có thể được phun hoặc rải xuống đất để diệt sên. Dung dịch Sắt hoà tan trong NaEDTA cũng có thể diệt sên một cách hiệu quả và rẻ tiền. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc hoá học sẽ ảnh hưởng đến các loại côn trùng và hệ vi sinh vật trong đất, do đó cần hạn chế tối đa.

Tài liệu tham khảo

UC ANR. 2018. California Nursery Pest Snails and Slugs. ucanr.edu/sites/CalSnailsandSlugs.

Cranshaw, WS. 1997. Attractiveness of beer and fermentation products to the gray garden slug, Agriolimax reficulafum (Muller) (Mollusca: Limacidae) webdoc.agsci.colostate.edu/aes/AES/pubs/pdf/tb97-1.pdf. Technical Bull. TB97-1. Colorado State Uni- versity Agricultural Experiment Station.

Dreistadt SH, Clark JK, Martin TA, Flint ML. 2016. Pests of Landscape Trees and Shrubs: An Integrated Pest Management Guide, 3rd ed. UC ANR Publication 3359, Oakland, CA.

Flint ML. 2018. Pests of the Garden and Small Farm, 3rd ed. UC ANR Pub 3332, Oakland, CA.